NIET WETEN door Zen Meester Wu Kwang
Een Zen student vroeg Zen Meester Wu Kwang: Is een “weet-niet” geest een andere manier om “juist inzicht” te zeggen?
​
Dit is zijn antwoord:
In wezen betekent ‘juist inzicht’ geen enkel standpunt vasthouden. Maar er is een verschil tussen geen standpunt vasthouden en geen standpunt innemen. Je kan vele verschillende standpunten innemen in functie van bepaalde omstandigheden en op een bepaald tijdstip. Maar als je je niet aan dat standpunt vasthoudt alsof het de enige manier is om naar iets te kijken, dan is een standpunt hebben geen probleem.
​
En achter een bepaald standpunt of inzicht is er de fundamentele erkenning dat in essentie geen enkel specifiek inzicht iets kan vastpinnen en dat in wezen alle dingen onbepaald en niet onveranderbaar zijn. Dus noemen wij deze onbepaalbaarheid, deze onzekerheid: “weet-niet”. Maar bij dit “weet-niet” gaat het niet om de woorden “weet-niet”. De woorden “weet-niet” verwijzen naar een bepaalde houding of gemoedstoestand, en met gemoedstoestand bedoel ik hier niet emoties, enkel een soort openheid. Indien je werkelijk een “weet-niet” geest hebt, dan klampt die geest zich niet vast aan het verkiezen van een ding boven een ander ding. Je maakt op dat ogenblik geen tegenstellingen. Dus is er openheid, ruimte en er is de erkenning dat geen enkele terminologie iets fundamenteel kan vastpinnen.
​
Wanneer je naar de Hart Soetra kijkt die we elke dag in het zen centrum zingen, dan benadrukt deze Soetra dat welk bepaald schema of inzicht we ook voor ogen mogen hebben, in wezen zijn geen van deze zaken de absolute waarheid, de ultieme waarheid. De ultieme waarheid kan door geen specifieke woorden of uitdrukkingen of namen of vormen of concepten worden uitgedrukt. Wij noemen dat “weet-niet”. Natuurlijk, tijdens de beoefening is datgene wat het dichtst bij ons staat onze eigen geest. Soms leren we de studenten om in te ademen en in zichzelf “heldere geest, heldere geest, heldere geest “ te herhalen, om dan vervolgens “WEET-NIET” uit te ademen.
In Zen spreken we dikwijls over een heldere geest of de oorspronkelijke geest of de lege geest, maar naar wat verwijst de term “geest” eigenlijk? Wat is dat? Van zodra je “heldere geest” zegt, dan gaat dit gepaard met een vraag. Of je dit nu in woorden vraagt of niet maakt niet uit, dus wanneer je inademt “heldere geest, heldere geest” en uitademt “WEET-NIET”, deze “weet-niet” is verbonden met het gevoel – “ik weet eigenlijk niet wat dat is, dat is misschien wel een goed idee, maar ik weet niet wat dat is” – en als ik mij begin voor te stellen wat een heldere geest zou kunnen zijn dan is dat geen heldere geest meer.
De idee dat ik zonet een heldere geest had, is nu geen heldere geest meer en het zal in het volgende ogenblik ook geen heldere geest meer zijn. Dus we moeten dat houden ... en loslaten. We gebruiken het als een aanwijzing en laten dan los. Zo is dat.